Гаўрыловіч Уладзімір Мікалаевіч
Нарадзіўся 30 жніўня 1967 года ў вёсцы Вятчын Жыткавіцкага раёна Гомельскай вобласці. Скончыў філалагічны факультэт Мінскага дзяржаўнага педагагічнага інстытута імя А. М. Горкага (1991). Працаваў настаўнікам беларускай мовы і літаратуры ў Вятчынскай сярэдняй школе, дырэктарам Бялёўскай СШ у Жыткавіцкім раёне, галоўным рэдактарам раённай газеты «Новае Палессе». Цяпер – старшыня Гомельскага абласнога аддзялення  «Саюз пісьменнікаў Беларусі», уласны карэспандэнт рэспубліканскага штотыднёвіка «Беларускі час».

Аўтар кніг прозы «Споднія яблыкі» (1999), «Забранае шчасце» (2001), «Глыбокія карані» (2001), «На мяжы» (2003), «Плата за каханне» (2007), «Цяпло маладзіка» (2013), «Скажы, што кахаеш...» (2013), «Анёлак мой, Анёлак...» (2014) і публіцыстыкі «...Дзе над горадам лунаюць буслы» (2000), «Крокі па роднай зямлі» (2005), «Запрашэнне» (Швейцарыя, 2007), і інш.

Пераможца шматлікіх рэспубліканскіх і міжнародных літаратурных конкурсаў. Лаўрэат першай прэміі рэспубліканскага конкурсу на лепшы твор 2007 года (кніга «Плата за каханне»), літаратурнай прэміі імя Кірылы Тураўскага, міжнародных літаратурных прэмій Баяна і А. Мельнікава (Расійская Федэрацыя), імя В.І. Нарбута «Пяць хлябоў» (Украіна). Узнагароджаны медалём Францыска Скарыны. Член ГА «Саюз пісьменнікаў Беларусі» і Беларускага саюза журналістаў.

---

 

 

НА МЯЖЫ
Апавяданне

1
Апошнюю надзею страціла Ганна Парэйка, што некалі шчасцейка
завітае ў яе старую хаціну. Ужо і спадзявацца пакінула. І Госпада турбаваць
перастала сваімі просьбамі, каб не загневаць яго чым – не ў тым жа яна
ўзросце, каб на Бога гневацца. Звыклася з гадамі, а людзі не напаміналі
ці забыліся (сваім кожны жыве!), што быў некалі ў яе сын-сіротка. Быў ды
прапаў. Ці адцураўся.
Сцёпу, так звалі яе хлопца, Ганна паднімала сама. Цяжарнай пакінуў
Зміцер – загінуў у маладосці муж на лесапавале. Сын закончыў сямігодку,
трохі папрацаваў у калгаснай брыгадзе, і тады яго прызвалі ў войска. Быў
ціхмяны і, што важна на вёсцы, рабацяшчы хлопец. Пакуль маці на кал-
гаснай ферме, усё дома паробіць. Ганна і провады ўчыніла – апошнюю
капейку аддала, каб сыну добра служылася…
Сцёпа Парэйка служыў недзе на Поўначы, а, адслужыўшыся, застаўся
там жыць. Пісаў некалі маці, а ведалі аб добрым усе суседзі – шчасцем Ган-
на любіла дзяліцца з людзьмі, што ў яго ўжо сям’я, узяў за жонку карэнную
сібірачку і ўсынавіў яе дзіця. Вось так адразу Парэйка стала і бабуляю.
Сын, што праўда, напачатку не забываў – акуратна раз на два меся-
цы маці атрымлівала ліст-вестку. Ганна ў адказ сяк-так (некалі толькі адну
зіму ў школу і пахадзіла, сіраце парабкаваць трэба было) крэмзала пра
свой клопат, радавалася Сцяпанаваму шчасцю: сям’я яго пабольшала на
сваіх дзяцей – двух дачушак. І час ад часу Парэйка з’яўлялася са скрынкай
на мясцовай пошце – слала ў далёкі край палескія гасцінцы: сальца, пад-
сушаную паляндрычку, семкі-гарбузікі, сухія грыбочкі, якія ў яе – што ўжо
грыбніца! – не зводзіліся…
Не агледзелася, гады тым часам спяшаліся, як за парогам засталася
маладосць. Адабрала васільковыя, на выцвілыя, глыбока асаджаныя,
замяніла вочы старасць. Так і прачакала ўсё жыццё свайго Сцёпу, ды да-
рэмна. Сын не ехаў і даўно не пісаў – добрых дзясяткі два як не было з таго
Паўночнадзвінска вестачкі. І на пісьмы яе скупы адказ: «Адрасат выехаў».
Куды? Навошта? Ні слова… А як жа хацела Ганна, каб хата ажыла галасамі
сына, нявесткі, унукаў і праўнукаў – такімі чаканымі гасцямі! Знылася душа
маці, звярэдзілася: «Адзавіся, сыне!» Але Сцёпа не адзываўся.
Аднойчы – чым большалі дні яе старэчых гадоў, дзевяты дзесятак Па-
рэйка размяняла вясною, а пагодкі даўно павыбіраліся ў дубняк, што за вё-
скай, – Ганна зразумела, што не дачакаецца і памрэ. І неяк адразу паспа-
кайнела. Не крыўдавала на сына, толькі папрасіла ў Госпада даравання,
каб корань яго не зводзіўся на зямлі. А сабе – смерці. І з таго дня нібы на
вачах пачала гаснуць, хоць нічога, здаецца, не балела. Быццам і здаровая
была, а ведала – хутка пойдзе адсюль. Не смылела болем за сына душа,
не вярэдзілі яе неспакойныя ўспаміны, не пыталася больш сябе «а нашто
жыла?», не гублялася ў пошуку адказу на сынава маўчанне бяссоннымі,
хоць вый на ўсю хату, начамі. Ведала таму цану: за яе чаканне і пакуты Бог
ёй даў адпушчэнне…

2
Быў толькі пачатак цёплай восені, але старыя людзі цяпер не глядзелі –
бульбу прыбіралі з поля рана, з дапамогай дзяцей і ўнукаў, што наязджалі
на выхадныя. За імі не адставалі і такія, як адзінокая Ганна Парэйка, якім
падмогі чакаць не прыходзіцца.
Ганна ўправілася з соткамі раней маладзейшых нават, нібы спяшалася.
Буракі пацерабіла, хоць яшчэ маглі расці з месяц. Драздзюкі, суседзі яе,
нават не пачыналі яшчэ, чакаюць, каб падраслі, дакопвалі бульбу.
Хто здаравейшы з далейшых суседзяў – хаты ў вёсцы былі раскіданыя,
нібы хутаркі, – паквапіўся на калгасную капейку... А ў яе, Ганны Парэйкі,
сённяшнім ранкам быў свой важкі клопат.
Як толькі азваліся першыя пеўні, а радыё і не думала прачынацца, старая
паціху ўжо корпалася каля зыркай печы: адставіла невялікі, на паўвядра,
чыгунок з бульбай, пачакала, пакуль сыдзе пара, ахапіла анучай, сцадзіла
і стаўкла ў невялікім цэбрыку, што стаяў пры печы, дабавіўшы місачку ржа-
ной мукі – кабанчыку. Вось і ўвесь яе клопат пра гаспадарку. Курам ячменю
сыпне… Цяпер і пра сябе падумаць можна.
Звычайна на дзень ёй хапала булёну, якога блінца-картапляніка ці пшон-
най кашы, але сёння яна гатавала такое снеданне, нібы ў хаце чакаліся
людзі, і не проста людзі, а мужчыны, два-тры, не менш, і якія не супраць
добра падсілкавацца. Каб не сказалі, што паскупавала. Гэта адняло ў ста-
рой шмат часу.
Стомленая, згатаваўшы снеданне, яна бяссільна апусцілася на лаву пры
невялікім акенцы, цяжка ўздыхнула. Слухала сэрца, якое шалёна білася ў
грудзях, нібы хацела вырвацца на волю. Аддыхалася трохі, засяроджаная
доўга глядзела ў кут, дзе над шкапчыкам вісеў стары абраз Дзевы Марыі з
дзіцем і шаптала малітву на дадзенае Богам яшчэ адно світанне.
Нарэшце, зашумела радыё, і старая паціху выйшла з хаты, накінула на
дзверы клямку…
Апіраючыся на арэхавы кіёк, напружана дыхаючы, цяжка перастаўляючы
ногі, паціху пайшла да хаты Іванчыка Драздзюка, намнога маладзейшага яе
суседа, з чыёй жонкай, хваравітай Волькай, Ганна вяла сяброўства ад таго
даўняга часу, калі разам рабілі на калгаснай ферме, дзе былі даяркамі.
Драздзюкі жылі багата ды бяздзетна – няведама чаму губляла дзяцей
Волька. Урачы раілі кінуць ферму, дык не паслухалася. А потым Волька і
зусім захварэла. Думалі, што і памрэ нават. Але ж дзякаваць Богу адышла
крыху кабета, толькі поўнасцю не паправілася – далі групу інваліднасці. А
Іванчык, так яго звала большасць аднавяскоўцаў, быў пры ферме на конях
і зараз. Работы вялікай там не было, і загадчык дазволіў яму коней тры-
маць дома. На іх рабіў работу сабе і людзям. Праўда, Іванчык павінен быў
штораніцу ў час дойкі ехаць на ферму: на нарад. Ганна Парэйка, ведаючы
гэта, мела на сёння да яго сваю вялікую патрэбу, таму спяшалася, хацела
застаць чалавека дома.
Невысокі, кірпаты Драздзюк – убачыла старая ад іх хаты, што патанала
ў багатым на круглякі-яблыкі садзе – ішоў з пустым вядром ад адрыны.
Здзівіўся, што суседка гэтак зарань, прыхіліўшыся спіной да зруба калод-
зежа, чакае яго. Калі падышоў бліжэй, павітаўся:
– Здароў, Ганно. – І ўважліва паглядзеў на старую, якая цяжка, незда-
рова дыхала.
– Што так рана? Не здарылася чаго?
– Здароўечка і табе, Іванчык… От, думаю, пайду, папрашу цябе, мо не за-
няты надта. Гэта каб пасля фермы, як вернешся, агарод узараць на зіму…
Колькі там – сотак пятнаццаць будзе, пры хаце. Жыта пасеяць хочу… Мо,
чуеш, хто па вясне добрым словам успомніць… – старая раптам расхва-
лявалася, мужчына ўбачыў, як бліснулі слёзы ў яе ўпадзістых бясколерных
вачах. Ён зніякавеў, маўчаў. Нарэшце, як спалохана, сказаў:
– Ты як паміраць уздумала, Ганна. Кінь гэта…
– І паміраць, Ванечка, некалі трэба. Бог ведае, калі заплюшчыць чала-
веку вочы. Ды й што мяне трывае на гэтым свеце? Хіба… – яна задумала-
ся, сцішылася ў сваім. А праз імгненне безнадзейна адагнала ад сябе тыя
думкі, спытала, каб ведаць пэўна:
– Дык што, Іванчык?
– На ферму сёння мне не трэба – звечара ездзіў. От памагу трохі Воль-
цы ля хаты… Сеяць сёння будзеш?
– То дзень надта сёння добры. Потым позна будзе. Скажы Вольцы, хай
як управіцца, прыйдзе. Паснедаем у мяне…

3
Сонца стала грэць у плечы, калі сусед узараў, забаранаваў і засеяў той
кавалак зямлі, а жанчыны – старая Ганна, апёршыся на арэхавы кіёк, і худ-
нацелая Волька – стаялі на ўзмежку поля і думалі кожны аб сваім.
Драздзюк, нарэшце, скончыў справу. У канцы сотак, на лапіку-поплаве,
што прытуліўся ля рэдкага алешніку, за даўно згніўшымі жэрдкамі, стаялі
калёсы. Плуг, з вясны засумаваўшы па зямлі, цяпер пабліскваў на возе:
хоць жонка крычала з саду, каб не рваўся сам, яна дапаможа, Іванчык і во-
кам не павёў паслухаць кабету – яшчэ ёсць нешта ў парахаўніцы, чакаць
ён, бачыш, будзе бабскай падмогі, – справіўся сам. Гэтак жа і з бараной,
некалі зробленай ім самім, без чыёйсьці падказкі, без адзінага цвіка, і ас-
нова, і зуб’е з дубовых плашак. Запрог каня – паехаў узбоч канаўкі да сваіх
сотак.
Ганна захвалявалася:
– Волька, а снедаць? Гукні Іванчыка…
– Ці не ведаеш майго Драздзюка, Ганна? Міталём зараз прыляціць.
Чаркай жа пахне…
– Ты ўжо за свайго не гневай Бога: гаспадар. Няхай калі і вып’е чалавек
– не вялікі грэх. Не напіваецца ж… Шчаслівая ты за ім… – моцна трымаю-
чыся за кіёк, падыходзячы да хаты ўздыхнула Ганна.
– Ага, Драздзюк мой добры… – чамусьці сумнавата і ціха згадзілася
Волька. Мудрай старой хапіла толькі краем вока зірнуць на суседку, каб
здагадацца, аб чым падумала ў гэты момант Волька: «Ён добры, але са
мной няшчасны, хоць бы адно дзіця на руках патрымаў. Не даў Бог!..» Ды
нічога не сказала пра сваю згадку, адно яшчэ раз, хоць усё больш цяжэй
было чамусьці дыхаць і гаварыць, пацвердзіла:
– Іванчык твой добры. Хто ж не ведае…

4
У хаце, перш чым накрыць на стол, Ганна павяла Вольку ў чыстую па-
лову. Жанчына здзівілася, хацела нешта спытаць, але старая, перавёўшы
дыханне, растлумачыла:
– Тут вось, Волечка, я пакажу табе… Усё, што на смерць прыгатавала.
Суседка ад нечаканасці знямела, толькі лыпала вачыма. Старая
ж паставіла свой кіёк каля гасцявога – вышытага, вытканага, з высокімі
падушкамі ложка, учапілася рукамі за шафу, расчыніла палову дзверак і
тады зірнула на суседку.
– Падыдзі, Волька, сюды…
Драздзючыха, не на жарт спалоханая, схамянулася, паслухалася Ган-
ны, падышла да шафы і ледзь чутна сказала:
– Што гэта ты, Ганна? Майго напалохала сёння, а цяпер і…
– Волька, не кажы нічога, а слухай, – Парэйка не дала дагаварыць су-
седцы, вяла сваё – ціха, але ўпэўнена, нібы тое для яе – вялікая радасць.
– Тут, сяброўка мая дарагая, – яна паказала на адну з шуфляд, – усё,
каб дамоўку аббіць. А тут, вышэй, усё, што на мяне адзенеце… Абавяз-
кова, каб фартух, ён зверху. Яшчэ дзеўкай яго вышывала. Тут і грошы на
ўсё знойдзеш. Гарэлку трымаю пад палавіцай, каля прыпечка. Хопіць – на
пахаванне і памінкі. Кабанчыка заб’еце, курэй забярэш. Ну, здаецца, усё
цяпер ведаеш…
Старая зачыніла дзверцы старой шафы, учапілася адной рукой за
спінку ложка, а другой узяла свой арэхавы кіёк, важка патупала да дзвя-
рэй. Збялелая Волька застыла на месцы. З пярэдняй старая зірнула на яе
– у вачах Парэйкі суседка заўважыла слёзы:
– Чаго гэта ты? Шчэ ж я не памерла…
– Ды ну цябе, Ганна, на сум нагнала. – Волька падалася ёй услед.
Разам ставілі на стол снеданне: яешню, спараныя з пражылкамі мяса
скрылікі сала, тушаную бульбу… Драздзюк затрымліваўся, а на стале
на ганаровым месцы з’явілася і пляшка чысцейшай за крынічную ваду
самагонкі. Старая дастала яе са шкапчыка, усміхнулася:
– Даўно яшчэ на сяле ў Лоціка купляла, а ён добрую гоніць, для
сябе…
– Ага, Лоцік ведае, як гнаць… – згадзілася і Волька. – Іванчык мой з
месяц ужо таксама ў яго апараце выціснуў – дык не павязло, толькі жыта
перавялі. Не рабіла брага як след, у благі дзень чынілася, мабыць. Ой, ды
й страшна цяперака – на міліцыю каб не нарвацца. Але трэба халеру гэту
ў хаце мець…
– Так, так, Волечка… Я назапасіла. Сказала табе дзе... – Старая сядзе-
ла ўжо на лаўцы пры акенцы, узіралася на вуліцу, выглядвала Драздзюка.
Той нечага бавіўся. Волька таксама села ля старой, уздыхнула:
– О то ж жыві, жыві, а дзеля чаго?.. У цябе хоць сын недзе ёсць…
– Не кранай гэтага, Волька… – ціха Парэйка гаварыла далей. – Як пам-
ру, чуеш, сама мяне памыеш. Хавацьмеце са Зміцерам побач, толькі з гэ-
тага краю, ад дарогі – людзей хачу бачыць…
– Не буду больш слухаць гэтага, Ганна!.. Ты вот як заўтра сабралася.
Яшчэ ж ківаешся! Грэх гэта!.. – зазлавалася суседка.
– Адзін Бог ведае, калі забраць. Можа, і сёння, можа, і заўтра … Яшчэ
адно скажу. Запамятай. Сын прыедзе, скажаш: маці не ў крыўдзе была,
адно малілася, каб шчаслівы быў сам, дзеці, унукі…
Старая хацела яшчэ нешта сказаць, але не паспела – нібы віхор уляцеў
у пярэднюю засоплены, успацелы Драздзюк, спалохаўшы жонку і суседку.
З парога загарлапаніў на ўсю хату:
– Ганна, тэлеграма во… Дзяўчо Нінкі Парасчынай, загадчыцы пошты,
прывезла на веласіпедзе, пераняў ля двара… Твой Сцёпа з сям’ёй едзе,
заўтра акурат па абедзе будзе тутака…

5
Прыгубіла пякучкі за радасць і бабулька – не магла адмовіцца: вось
яно, шчасце, ужо не чаканае!..
Здавалася, у гэты ранак больш жанок радаваўся расчырванелы Дразд-
зюк:
– А ты, старая, паміраць сабралася!.. Глядзі, як яно павярнулася
– знайшоўся твой Сцяпан. Эх ты, Ганна… Яшчэ пажывём. І жытцо, што
пасеялі, дасць Бог, яшчэ сама і пажнеш. У добры дзень пасеялі. Праўду
ты казала…
– Позна… – са старэчых вачэй раптам выкаціліся слёзы. Ганна ж не
адчувала, што плача. Ёй здавалася, што шчаслівейшай за яе няма больш
нікога ў свеце, але дрыжачыя вусны шапталі гэта слова і тое, што толькі ёй
адно зразумелае:
– Позна… Ужо і мяжа выведзена…
– Аб чым ты, Ганна? – перапытаў п’янаваты Іванчык, але дабіцца адка-
зу не паспеў: жонка, хоць і кволая, дала добрага кухталя пад бок:
– Гарэлку ўсю не перап’еш. Трэба буракі пачынаць церабіць. Паўдня
выседзелі…
– То дзякуй, Ганна, за ўгашчэнне…– мужчына паслухаўся жонкі, падаўся
з-за стала.
– Гэта табе, Ванечка, дзякуй, што не адмовіўся. Няхай цябе Бог тры-
мае. Хто б паслухаў, каб не ты?
– Ат, колькі той было работы… – Мужчына, добра асалавелы, нешта
яшчэ хацеў сказаць суседцы, але жонка выпхнула яго сілком з хаты.
Волька ўвесь час была маўклівая, засяроджаная, нават выпітыя пяць-
дзесят грамаў не пазбавілі яе нейкага ўнутранага хвалявання. Не зводзіла
вачэй са старэйшай сяброўкі, і неспакой за яе большаў. Нейкім сёмым па-
чуццём адчувала: не так проста сказаны Ганнай тыя словы: «Позна. Ужо і
мяжа выведзена.»
Калі, абапіраючыся на свой кіёк, Парэйка выходзіла ўслед за імі з хаты,
Волька хацела яшчэ пабыць са старой, перакінуцца словам. Але чамусьці
не засталася, пайшла, злосная на свайго Іванчыка, услед за мужам, які мог
бы, па яе, хоць сёння дзве чаркі выпіць, а не тры, як ён, паразіт, перакуліў.
Пайшла, ні слова больш не сказаўшы. Быццам так гарэла тая работа, нібы
падганяў хто пайсці з суседчынага двара! Толькі і пачула ўслед Ганніна:
«Жывіце, добрыя людзі, у шчасці..», але не азірнулася...
Каб толькі Волька ведала, што праз нейкую гадзіну на свежаўзаранай
мяжы, у адзіноце і спакоі, па гадах цётка, а па душы сяброўка, памрэ яе
дарагая суседка! Каб толькі яна ведала!..
Убачыўшы вечарам нябожчыцу там, на жытняй мяжы, прысеўшай нібы
перадыхнуць хвілінку-другую, яна ўсё зразумее: эх, не так сабе гэта! Ганна,
адчаяўшыся чакаць, маліла ў Бога толькі такога шчасця, каб хоць пахавалі
яе не чужыя, няхай і добрыя людзі, а родны сын. Гэта адно было ў малітвах
да таго, у каго яна прасіла смерці... Старая дачакалася...